Pobyt badawczy w Szwecji

2014.03.12 -

W dniach 6-16 lutego 2014 r., w ramach projektu Maestro "Okres wędrówek ludów w dorzeczu Odry i Wisły", dr hab. Anna Bitner-Wróblewska i dr hab. Bartosz Kontny przeprowadzili kwerendę archiwalną w Riksantikvarieämbetet w Sztokholmie, obejmującą spuścizn naukową szwedzkich badaczy, którzy położyli ogromne zasługi w badaniach nad okresem wędrówek ludów: Bernharda Salina i Nilsa Åberga. Pierwszy z nich to twórca pojęcia stylu zwierzęcego (fundamentalna praca "Die altgermanische Thierornamentik" z 1904 r.), tak charakterystycznego dla okresu wędrówek ludów w Skandynawii, ale przecież rozprzestrzenionego znacznie szerzej, także na ziemiach dzisiejszej Polski. W pozostawionych przez niego notatkach i szkicach (często niezwykle wysokiej jakości i dokładności), znaleźć można m.in. informacje (co prawda niezbyt liczne) na temat zabytków przechowywanych w zbiorach muzeum królewieckiego, w tym związane z kulturą Dollkeim-Kovrovo, bogaczewską czy obszarami Litwy. Poza tym archiwum zawiera plon licznych peregrynacji Bernharda Salina po muzeach europejskich w tym skandynawskich, ale także brytyjskich, włoskich, francuskich, niemieckich czy rosyjskich. Z kolei archiwum Nilsa Åberga, znacznie obszerniejsze, zawiera szkice zabytków i przerysy z publikacji znacznie niższej jakości, niekiedy jednak mogą one istotnie uzupełnić luki w wiedzy na temat zespołów grobowych z obszarów bałtyjskich w okresie wędrówek ludów (szczególnie dotyczy to grupy olsztyńskiej). Uwzględnienie tak datowanych kategorii zabytków (m.in. zestawienia poszczególnych typów zapinek, sprzączek etc.) jest świadectwem kwerendy, poprzedzającej wydanie przez niego pracy "Ostpreussen in der Völkerwanderungszeit" z 1919 r., wciąż niezwykle istotnej dla badań nad problematyką okresu wędrówek ludów, choć także wcześniejszych. Oprócz fiszek z szkicami lub zestawieniami zabytków, można tu także natrafić na szkice zabytków, wykonane w związku z rozległą kwerendą muzealną (w swoim życiu Åberg odwiedził ponad 300 muzeów europejskich), w tym także obejmującą muzea polskie (Poznań, Kraków, Toruń, Muzeum Erazma Majewskiego w Warszawie itd.), a przeprowadzoną w okresie międzywojennym, ale także w okresie I wojny światowej; tu, niestety, nie natrafiono na unikalne znaleziska z okresu wędrówek ludów. Należy natomiast podkreślić, że szczególnie wartościowe są szkice zabytków z epoki kamienia (szczególnie toporów kamiennych), znajdujące się przed wojną w zbiorach muzeum gdańskiego i szczecińskiego, co z racji smutnych losów kolekcji gdańskiej, może być cennych źródłem wiedzy dla specjalistów w zakresie archeologii epoki kamienia. Warto w tym miejscu nadmienić, że Nils Åberg miał szerokie horyzonty badawcze, podobnie jak wielu archeologów tamtej epoki (dziś, w dobie ogromnej ilości źródeł, jest to już w zasadzie niemożliwe). Ważna była m.in. jego praca, napisana wraz z Gustafem Kossiną, pt.Die "Typologie der nordischen Streitäxte" z 1918 r. W kartotece znajduje się także prywatna korespondencja, w tym z archeologami (np. z Włodzimierzem Antoniewiczem), a także stosunkowo liczne zdjęcia prywatne.
Konkludując, zawartość kartotek jawi się jako ważne, choć nie przełomowe, źródło uzupełniające wiedzę na temat okresu wędrówek ludów na ziemiach polskich, którego potencjał będziemy dopiero odkrywać w toku dalszych badań.