Kroczyce 2013 - sprawozdanie z badań

W dniach 27 czerwiec - 28 lipiec 2013 r. w Jaskini Wisielca, znanej w okolicy pod nazwą „Jaskinia Wisielca”, po uzyskaniu zgody delegatury WUOZ w Częstochowie i Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Katowicach przeprowadzono badania archeologiczne.

Kierował nimi Marcin Rudnicki przy współpracy Macieja Sobczyka, obaj z Instytutu Archeologii UW. W badaniach wzięło udział, z dużym zaangażowaniem, 15 warszawskich i 5 krakowskich studentów. Prace miały charakter interdyscyplinarny – uczestniczyli w nich także specjaliści z zakresu paleobotaniki, paleozoologii, speleologii, geologii, geomorfologii, a także chiropterolog (nietoperze!), w tym Mikołaj Urbanowski z Uniwersytetu Szczecińskiego, Paweł Socha z Uniwersytetu Wrocławskiego czy Artur Troncik – odkrywca jaskini. Badania poprzedziliśmy szczegółową dokumentacją wykonaną za pomocą skanera 3-D przez Pracownię Skanerów Instytutu Archeologii UW (Marta Bura i Janusz Janowski), która pozwoli na rekonstrukcję wnętrza obiektu z czasów jego użytkowania w epoce żelaza. Jest to do tej pory jeden z nielicznych przypadków trójwymiarowego zapisu wnętrza jaskini w Europie.

W pierwszym tygodniu skoncentrowaliśmy się na pracach natury logistycznej i techniczno-organizacyjnej, niezbędnych dla zapewnienia nowoczesnych standardów tego typu badań: uporządkowaniu i przygotowaniu terenu, wykonaniu siatki pomiarowej, oświetleniu wnętrza jaskini, zabezpieczeniu stropów, skonstruowaniu urządzenia do flotacji nawarstwień o zamkniętym obiegu itp. W trakcie prac natrafiliśmy na wiele niespodzianek, które stanowiły wyjątkowe wyzwanie naukowo-badawcze i których przezwyciężenie wymagało dużego nakładu sił i środków. Konieczne okazały się np. całodobowy monitoring stanowiska i dodatkowe, nieprzewidywane wcześniej, zabezpieczanie stropów jaskini.

W efekcie prowadzonych badań, w głównej komorze z niemałym trudem udało nam się osiągnąć poziom użytkowania jaskini w okresie wpływów rzymskich i Wędrówek Ludów. Po usunięciu części olbrzymiej hałdy, powstałej w wyniku działalności szpatowców (poszukiwaczy kalcytu) i poszukiwaczy skarbów, w tym wielu ton brył skalnych, z których część trzeba było najpierw rozkruszyć, wnętrze komory prezentuje się bardzo okazale. Dopiero teraz stało się jasne i widoczne gołym okiem, dlaczego stanowiło ono niezwykle atrakcyjny obiekt dla osadnictwa. W czasie eksploracji pozyskaliśmy setki zabytków z paleolitu, neolitu, epoki brązu, okresu wpływów rzymskich i Wędrówek Ludów oraz ze średniowiecza i czasów nowożytnych, w tym zwłaszcza ceramikę. Towarzyszyło im całe mnóstwo szczątków kostnych, głównie zwierzęcych, ale także ludzkich. Ich datowanie jest póki co zagadką. Do najciekawszych znalezisk należą przedmioty związane z działalnością fałszerskiej mennicy, w której podrabiano miedziane szelągi Jana Kazimierza w drugiej połowy XVII wieku. Pozyskanie imponującej liczby zabytków możliwe było, między innymi, dzięki zastosowaniu flotacji (przesiewania na mokro eksplorowanych osadów) oraz używaniu wykrywaczy metali. Z warstwy użytkowej jaskini pobrano także próbki paleobotaniczne, paleozoologiczne i do datowania radiowęglowego. Dzięki współpracy ludzi dobrej woli udało się pozyskać szereg przedmiotów znalezionych w jaskini przed podjęciem badań, między innymi trzy denary rzymskie.

Gośćmi i uczestnikami badań byli także pracownicy Instytutu Archeologii UW (m.in. dr Wojciech Wróblewski, dr Andrzej Maciałowicz, dr Małgorzata Kot, Ludwika Jończyk czy Magda Woińska) oraz dr Adam Degler z Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu.

Jaskinia została zabezpieczona, zamknięta, oznaczona i jest satelitarnie monitorowana.

Prace archeologiczne będą kontynuowane przez co najmniej dwa lata. Po zakończeniu badań jaskinia zostanie udostępniona do zwiedzania.

Wszystkim, którzy okazali nam swoją pomoc i życzliwość, składamy serdeczne podziękowania.