Frankowie

Frankowie, Początki F. przypadają na czasy formowania się wielkich plemion w →OWL  wraz z Alamanami najeżdżającymi obszary Imperium na zach. od Renu i łupiącymi Galię. F. służyli również w armii Imperium Galliarum – w uzurpatorskim państwie Postumusa, jako auxiliis francicis. Część plemion F. zasiedliła tereny na wsch. od Renu (F. Saliccy), w jego dolnym biegu, druga część (F. Rypuarscy bądź Nadreńscy) w rejonie dzisiejszej Kolonii.

Rolnicy f. osiedlani na terenach Imperium jako laeti byli zobowiązani do służby w armii rzymskiej. W okresie późnorzymskim postępowała ich romanizacja. przedstawiciele elit władzy F. już w ostatniej ćwierci IV w piastowali urząd magistra militum (głównodowodzącego rzymskiej armii polowej), zawierali małżeństwa z członkami rzymskich rodzin senatorskich, przejmowali również elementy rzymskiej struktury i strategii militarnej. F. organizacja wojskowa mieszała się z rzymską, system ten przetrwał aż do połowy V w.

Ślady bytności F. w armii rzymskiej widoczne są w wyposażeniu grobów germańskich na terenie Galii, w których często znajdowana jest broń oraz późnorzymskie pasy militarne. Ich metalowe elementy – zdobione nacięciami sprzączki czy okucia, występują zarówno na zachód jak i na wschód od Renu. Typowym f. elementem uzbrojenia był topór służący do miotania bądź walki wręcz, tzw. franciska.

Najsłynniejszym dowódcą a zarazem królem F. był Childeryk († 482) z rodu Merowingów. Jego bogato wyposażony grób, położony w belgijskiej miejscowości Tournai, został odkryty w roku 1653. Zawierał on m. in. oznaki jego władzy rzymskiej proweniencji – →fibulę cebulowatą, jak również germański symbol statusu społecznego – złotą bransoletę kolbowatą. Ponadto władca pochowany został wraz z licznymi, kunsztownymi ozdobami, zdobionymi granatami, wykonanymi w technice Cloisonné.

Długi okres bytności F. w Galii doprowadził do powstania mieszanej społeczności i kultury galijsko-germańskiej. Kontynuowali oni tradycje królestw germańskich, będąc jednocześnie częścią systemu późnoantycznych państw rządzonych przez armię. U progu średniowiecza, na terenie formalnie wciąż istniejącego Imperium Rzymskiego, powstawały małe królestwa.

W połowie V w. F. Nadreńscy wyzwolili się spod panowania rzymskiego i przejęli prowincję Germanię II. W 468 r., pozostałe plemiona f. pod przywództwem Chlodwiga pokonały wojska rzymskie na terenie Galii Belgica II w bitwie pod Soissons i zrzuciły jarzmo panowania gallorzymskiego władcy Syagriusa, syna Aegidiusa. Chlodwig pokonał również innych f. przeciwników i już w 509 r. plemiona F. Nadreńskich oddały się pod jego zwierzchnictwo.

W trakcie bitwy z Alamanami, w piętnastym roku swojego panowania, Chlodwig złożył obietnicę, że w przypadku zwycięstwa ochrzci się. W ten sposób w 498 r. wraz z 3000 swoich poddanych oficjalnie stał się chrześcijaninem. Decyzja przyjęcia chrześcijaństwa w obrządku rzymsko-katolickim uwarunkowana była politycznie, przejmowanie tego wyznania  przyczyniło się do zjednoczenia się ludności gallorzymskiej i F. Późniejsze zdobycze terytorialne Chlodwiga na terenie Galii stały się podstawą tworzenia średniowiecznego królestwa F.

JS

Literatura: H. W. Böhme, Germanische Grabfunde des 4. bis 5. Jahrhunderts zwischen Elbe und Loire. Studien zur Chronologie und Bevölkerungsgeschichte, Münchner Beiträge zur Vor- und Frühgeschichte 19, München 1974; H. Ament, K. von Welck, A. Wieczorek (red.), Die Franken. Wegbereiter Europas. Vor 1500 Jahren: König Chlodwig und seine Erben. Katalog der Ausstellung im Reiss-Museum Mannheim 8. September 1996 bis 6. Januar 1997, Mainz 1996; H. W. Böhme, Aufstieg der Franken, Archäologie in Deutschland 1997/2, s. 30-35; G. Halsall, Childeric´s grave, Chlovis´ succession and the origin of the Merovingian kingdom, [w:] R. W. Mathisen, D. Shanzer (red.), Society and culture in late antique Gaul. Aldershot, Burlington VT 2001, s. 116-133; D. Geuenich, Germanen oder (Wahl-) Römer? Karrieren germanischer Offiziere ab dem 4. Jahrhundert n.Chr., [w:] St. Burmeister, H. Derks (red.), 2000 Jahre Varusschlacht. Konflikt, Stuttgart 2009, s. 253-257; G. Halsall, Die Militarisierung Nordgalliens. Föderaten und Föderatengräber, [w:] St. Burmeister, H. Derks (red.), 2000 Jahre Varusschlacht. Konflikt, Stuttgart 2009, s. 270-278; D. Quast, Das Grab des Frankenkönigs Childerich, [w:] St. Burmeister, H. Derks (red.), 2000 Jahre Varusschlacht. Konflikt, Stuttgart 2009, s. 379-381; M. Mączyńska, Światło z popiołu. Wędrwówki ludów w Europie w IV i V w., Warszawa 2013, s. 183-203.

• pełna rozdzielczość

  Fot. 1. Złota zapinka cebulowata oraz złota bransoleta kolbowata z grobu Childeryka (D. Quast 2009).

• pełna rozdzielczość

  Fot. 2. Zestaw okuć militarnego pasa rzymskiego żołnierza z grobu z Fallward, Kr. Cuxhaven (M. D. Schön, Feddersen Wierde, Fallward, Flögeln, Bremerhaven 1999).