Wizygoci

Wizygoci, Terwingowie, później Wezjowie, „Goci leśni”. W końcu III i w pierwszej połowie IV w. przeszli ze stepów nadczarnomorskich do Mołdawii, nad dolny Dunaj i do wschodniego Siedmiogrodu. Powstała tam kultura Sântana de Mureş, nazwana od cmentarzyska w Siedmiogrodzie, bardzo zbliżona do kultury czerniachowskiej. Dynastią królewską W. byli Baltowie, a ich władcą od 365 r. był sędzia (nie król) Atanaryk Z W. wywodził się Wulfila, biskup gocki (ur. ok. 311 r.), krzewiciel chrześcijaństwa wśród →Gotów w formie arianizmu i tłumacz Biblii na język gocki.

Z nadejściem →Hunów Atanaryk wydał im bitwę nad Dniestrem, którą przegrał. Część W. oddzieliła się od wodza i zwróciła się do wschodniego cesarza Walensa o zezwolenie na przekroczenie Dunaju i osiedlenie się w Dolnej Mezji. Tam, gnębieni podatkami, wzniecili powstanie; w 378 r. w bitwie pod Adrianopolem nad Maricą zwyciężyli Rzymian, zaś w bitwie zginął Walens. Dokładny jej opis znajduje się u Ammiana Marcellina. Od 382 r. W. osiedleni zostali w Tracji (północnej Bułgarii) jako sprzymierzeńcy Rzymian, wkrótce jednak złamali sojusz, a ich młody król, Alaryk, po splądrowaniu Bałkanów i Peloponezu oraz buncie garnizonu gockiego w samym Konstantynopolu, musiał wyruszyć na zachód, do Italii. Po początkowych klęskach wojska Alaryka w 410 r. zdobyły Rzym, łupiąc miasto przez trzy dni i noce. Celem Alaryka była jednak Afryka, zaopatrująca Italię w zboże; w drodze przez Italię król zmarł jednak w Kampanii. W. pod wodzą jego szwagra, Ataulfa, udali się do południowej Galii, gdzie od 418 r. cała południowa Galia przeszła pod ich władanie. Powstało państwo ze stolicą w Tuluzie. W. znów stali się sojusznikami Rzymu, a w 451 r. w bitwie na Polach Katalaunijskich byli najwierniejszymi stronnikami Aecjusza, w której zginął ich król, Teodoryk I. Tolozańskie państwo W. osiągnęło swój rozkwit w czasach króla Euryka (466-484), który uniezależnił je od Rzymu.

Znalezisk archeologicznych z okresu państwa tolozańskiego jest bardzo niewiele; są to głównie nieliczne fibule gockie, co może świadczyć o szybkiej romanizacji W., tym bardziej, że czerpali dochody z wielkich rzymskich majątków. Natomiast dwór królewski w Tuluzie został opisany przez Sydoniusza Apollinarisa, gallo-rzymskiego poetę i arystokratę; resztki prawdopodobnie pałacu zostały odkryte w centrum dzisiejszej Tuluzy.

Kres państwu tolozańskiemu położył Chlodwig, król →Franków , który w 507 r. w bitwie pod Vouillé w pobliżu Poitiers zadał klęskę W. Poległ w niej syn Euryka, Alaryk II. W. przenieśli się za Pireneje, zakładając nowe państwo ze stolicą w Toledo. Hiszpanię odwiedzali już wcześniej, grabiąc lub walcząc z ramienia Rzymu z →Wandalami i Alanami. Państwo toledańskie z centrum w Starej Kastylii ukonstytuowało się za Leowigilda (568-586), którego syn przeszedł na katolicyzm. Przetrwało do najazdu Arabów w 711 r.

Najwcześniejsze znaleziska w. z Hiszpanii to kilka sr. blachowatych fibul z V w. W końcu V i w pierwszej połowie VI w. zostały założone rozległe cmentarzyska w Starej i Nowej Kastylii, jak Carpio de Tajo, Duratón (fot. 1), Casiltierra i Madrona. Kobiety zachowały tradycyjny strój z dwiema dużymi zapinkami i sprzączką, groby męskie pozbawione są broni. Od drugiej połowy VI w. strój w. zanika, a pojawiają się bizantyńskie elementy, jak odlewane brązowe sprzączki. Przed kilkoma laty odkryte zostały także pozostałości wiosek w. z domami na kamiennych fundamentach i z półziemiankami.

Z ostatniej fazy królestwa toledańskiego znane są dwa skarby zł. przedmiotów z Torredonjimeno (fot. 2) i Guarrazar (fot. 3), zawierające korony wotywne, krzyżyki do zawieszania i fragmenty krzyża procesyjnego.

Państwo toledańskie jest przykładem na postępującą romanizację W., których kronikarz Izydor, biskup Sewilli w pierwszej połowie VII w., uważa za integralną część ludu, z którego pochodził.

Literatura: V. Bierbrauer, Die ostgotischen Grab- und Schatzfunde in Italien, Spoleto 1975; J. Strzelczyk, Goci – rzeczywistość i legenda, Warszawa 1984; R. Wołągiewicz, Die Goten im Bereich der Wielbark-Kultur [w:] Peregrinatio Gothica, Archaeologia Baltica 84/85, Łódź 1986, s. 63-98; M. Kazanski, La diffusion de la mode danubienne en Gaule (fin du IV^e siècle - début du VI^e siècle): essai d’interprétation historique, Antiquités Nationales 21, 1989, s. 59-73; P. Périn (red.), Gallo-Romains, Wisigoths et Francs en Aquitanie, Septimanie et Espagne, Actes des VII^e Journées internationales d’Archéologie mérovingienne Toulouse 1985, Rożen 1991; V. Bierbrauer, Archäologie und Geschichte der Goten vom 1.-7. Jahrhundert. Versuch einer Bilanz, Frühmittelalterliche Studien 28, 1994, s. 51-171; V. Bierbrauer, Das Frauengrab von Castelbolognese in der Romagna (Italien). Zur chronologischen, ethnischen und historischen Auswertbarkeit des ostgermanischen Fundstoffs des 5. Jahrhunderts in Südosteuropa und Italien, Jahrbuch des Römisch-Germanischen Zentralmuseums Mainz 38, 1995, s. 541-592; A. Kokowski, Schätze der Ostgoten, Stuttgart 1995; V. Bierbrauer, Les Wisigoths dans le royaume franc [w:] F. Vallet, M. Kazanski, P. Périn, (red.), Des royaumes barbares au Regnum Francorum. L’Occident à l’époque de Childéric et de Clovis (vers 450 – vers 530). Actes de XVIII^es Journées Internationales d’Archéologie Mérovingienne, Bulletin des Antiquités nationales 29, 1997, s. 169-200; J. Tejral, Neue Aspekte der frühvölkerwanderungszeitlichen Chronologie im Mitteldonauraum [w:] Tejral, J. Friesinger, H. Kazanski, M. (red.), Neue Beiträge zur Erforschung der Spätantike im mittleren Donauraum, Spisy Arheologického Ústavu AV ČR Brno 8, Brno 1997, s. 321-392; A. I. Ajbabin, Etničeskaja istorija rannebizantijskogo Kryma, Simferopol 1999; W. Ebel-Zepezauer, Studien zur Archäologie der Westgoten vom 5.-7. Jh. n. Chr, Iberia Archaeologica 2, Mainz am Rhein 2000; H. Wolfram, Die Goten. Von den Anfängen bis zur Mitte des sechsten Jahrhunderts, München 2001; H. Wolfram, Historia Gotów, Warszawa-Gdańsk 2003; M. B. Ščukin, Gotskij put’. Goty, Krym i černjachovskaja kul’tura, Sankt-Peterburg 2005; J. Kolendo, Plemiona Pomorza w starożytności [w:] Nowakowski, W. et alii (red.), Goci i ich sąsiedzi na Pomorzu, Koszalin, 2006, s. 17-33; M. Ščukin, M. Kazanski, O. Sharov, Des les goths aux huns: Le nord de la Mer Noire aus Bas-empire et à l’époque des grandes migrations, BAR International Series 1535, Oxford 2006; V. Bierbrauer, Neue ostgermanische Grabfude des 5. und 6. Jahrhunderts in Italien, Acta Praehistorica et Archaeologica 39. Festschrift W. Menghin, 2007, s. 93-124; A. Kokowski, Goci. Od Skandzy do Campi Gothorum (od Skandynawii do Półwyspu Iberyjskiego), Warszawa 2007; M. Mączyńska, Światło z popiołu. Wędrwówki ludów w Europie w IV i V w., Warszawa 2013, zwł. s. 221-224, 254-260.

pełna rozdzielczość
Fot. 1. Zawartość wizygockiego grobu z cmentarzyska w Duratón.
pełna rozdzielczość
Fot. 2. Złoty krzyż wotywny ze skarbu w Torredonjimeno.
pełna rozdzielczość
Fot. 3. Złota korona wotywna króla Reccesvinthy ze skarbu w Guarrazar. 1-3. (G. Ripoll Lopez, Archeologia visigota in Hispania [w:] I Goti. Milano 1994, s. 301-327).