Kasjodor

Kasjodor, formalnie Favius Magnus Aurelius Cassiodorus Senator, ok. 485-580. Późnoantyczny urzędnik, mąż stanu i intelektualista. K. pochodził z zamożnej, aktywnej politycznie w V w. rodziny. Ojciec K. był wysokim rangą urzędnikiem na dworze Teodoryka →Ostrogockiego , także K. akceptował władzę →gocką   w Italii. Od 506/7 r. jako quaestor sacri palatii sprawował pieczę nad redakcją królewskich pism, od 523 do 527 pełnił funkcję magister officiorum, a w l. 533-537 praefectus pretorio oraz patricius. Śmierć Teodoryka (526), nowa, ofensywna polityka Justyniana I, skutkująca wybuchem wojny bizantyńsko-gockiej (535) oznaczały ruinę politycznych koncepcji K., zakładającego zgodne egzystowanie obu grup (→barbarzyńców  i Rzymian) w Italii. W 538 r. zrezygnował z funkcji publicznych i przeniósł z Rzymu do Rawenny, w 555 r. założył w Kalabrii nieopodal Scyllaceum (ob. Squillace) klasztor Vivarium (Monasterium Vivariense). Tamtejsza biblioteka stała się jednym z najważniejszych centrów intelektualnych ówczesnej Italii, dla K. niezwykle ważne była (klasyczna) edukacja i intelektualna aktywność mnichów.

W bogatym dorobku pisarskim K. wyróżnić można dzieła o charakterze polityczno-historycznym, encyklopedycznym (np. Institutiones divinarum et humanarum lectionum) oraz teologicznym (np. De anima).Do pierwszej kategorii należy zaliczyć Kronikę (Chronica) powstałą w 519 r. ale przede wszystkim Historię Gotów (Historia Gothorum), dzieło w 12 księgach napisane na zamówienie Teodoryka Ostrogockiego w latach 519-522, lub ok. 533 (prawdopodobne są późniejsze uzupełnienia K.). Dzieło to nie zachowało się i znane nam jest ono z Getica, sporządzonej w poł. VI w. przez →Jordanesa  (De origine actibusque Getarum). Fakt, iż Historia Gothorum znana nam jest jedynie w wersji Jordanesa powoduje, iż trudno bezspornie zrekonstruować intencje K. Wydaje się jednak oczywiste, iż łącząc np. →Gotów  z antycznymi Getami starał się związać historię →barbarzyńskich   przodków Teodoryka ze światem antycznej cywilizacji śródziemnomorskiej, przydając blasku historii Gotów starał się uzasadnić koegzystencję Gotów i Rzymian w późnoantycznej Italii. Dzieło K./Jordanesa zawiera szereg informacji dotyczących →OWL  (zob. →Jordanes ), ważne jest ono także jako wzór dla późniejszej historiografii średniowiecza, także krajów słowiańskich: „Włączając historię Gotów do ekumenicznej Historii Romana, K. stworzył wzór dla średniowiecznych origines gentium […]. Napisana przeważnie po łacinie i nierzadko łaciną klasyczną prehistoria (origo) pewnej germańsko-celtycko-słowiańskiej gens awansowała do przepojonej duchem chrześcijańskim historii populus, Historia Romana” (H. Wolfram, Historia Gotów, Warszawa-Gdańsk 2003, s. 12).

Inne dzieło K. to Variae (Variae epistulae), wydane ok. 538, a zwierające m.in. redagowaną przez K. korespondencję władców gockich od Teodoryka Wielkiego po Witigesa (536-540). Dzieło to miało cele literackie, K. opuszczał części wstępne i końcowe, ważna była dla niego elegancja wykładu (W opublikowanych przez nas dekretach powinny brzmieć głosy naszych przodków/ Decreta ergo nostra priscorum resonent constituta [Variae VIII 13, 5 s. 144, tłum. A. Guryn]). Literackie walory zadecydowały o popularności tego dzieła w średniowiecznej Europie. Variae mają ogromne znaczenie dla studiów nad →OWL  w Europie Środkowej ze wyglądu na zachowany w tym zbiorze list Teodoryka do nadbałtyckich Hestiów (Estiów), datowany na lata 514/517, a w którym mowa jest o pochodzącym znad Bałtyku bursztynie (Variae V.2).

MW

Tłumaczenia na j. polski: ukazała Kasjodor i Jordanes Historia gocka czyli scytyjska Europa, E. Zwolski (red.), Lublin 1984, list Teodoryka do Estiów w tłum. M. Borowskiej i K. Holzmana w J. Kolendo, Napływ bursztynu z północy na tereny Imperium Rzymskiego w Rzymskiego w I – VI w. n.e., (w:) J. Kolendo, Świat antyczny i barbarzyńcy. Teksty, zabytki, refleksja nad przeszłością, Warszawa 1998, t. I, s. 131-140, tu s. 137.

Edycje: Iordanis de origine actibusque Getarum, F. Giunta, A. Grillone (red.), Roma 1991; Cassiodori Senatoris Variae, T. Mommsen (red.), Monumenta Germaniae Historica, Auctores Antiquissimi, t. XII, Berlin 1894 (list do Estiów: V.2, s. 143).

Opracowania: A. Guryn, Kultura duchowa, [w:] E. i S. Tabaczyńscy (red.), Italia, Wrocław –Warszawa-Kraków-Gdańsk 1980, s. 275-345, zwł. s. 315-317; W. A. Goffart, Barbarians and Romans, A.D. 418–584. The Techniques of Accommodation, Princeton 1980; W. A. Goffart, The Narrators of Barbarian History (A.D. 550-800). Jordanes, Gregory of Tours, Bede, and Paul the Deacon, Princeton 1988; P. Riché, Edukacja i kultura w Europie Zachodniej (VI-VIII w.), Warszawa 1995, zwł. s. 172-180 (Vivarium); A. S. Christensen, Cassiodorus, Jordanes and the History of the Goths. Studies in a Migration Myth, Kopenhagen 2002.