Góra Birów

Góra Birów, ostaniec skalny, położony w centralnej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, na północny-zachód od miejscowości Podzamcze, w powiecie zawierciańskim. W trakcie badań wykopaliskowych prowadzonych w latach 90-tych XX w. przez Błażeja Muzolfa z Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi odkryto tutaj pozostałości osadnictwa z kilku epok archeologicznych (fot. 1.). Badania te dostarczyły również ważnych materiałów dla poznania późnego OWR i wczesnego →OWL  w tym regionie. Pochodziły one głównie z plateau ostańca. Znaleziono tutaj m.in. 2 zapinki A.158 i zapinkę A.VI.s.2 z masywną pochewką, fragment typowej dla Kotliny Karpackiej brązowej sprzączki typu Strzegocice z 2 ćwierci V w. po Chr., długą br. skuwkę o zaokrąglonym końcu, zdobioną →ornamentyką stempelkową  (posiadającą analogie w kulturze Czerniachov-Sîntana de Mureş i kulturach koczowniczych z obszarów północnopontyjskich, oraz w materiałach z 2 poł. V w. z obszaru środkowych Niemiec); gruby kolec sprzączki br. zakończony główką zwierzęcą (znajdujący najwięcej analogii w materiałach znad środkowego Dunaju z 2 poł. V w. po Chr.); a także dwa żel. okucia dolnej części pochwy miecza, należące do typu Snartemo-Fairford wg klasyfikacji M. Menghina (1983), datowane na lata 450-480 po Chr. Oprócz tego odkryto dużą liczbę fragmentów ceramiki wykonanej przy użyciu koła garncarskiego, w tym ułamki naczyń zasobowych z wylewem w formie kryzy. Zabytki metalowe odkryte na tym stanowisku stanowią jeden z przykładów powiązań ludności zamieszkującej obszar Jury Krakowsko-Częstochowskiej we wczesnym →OWL   z terenami Kotliny Karpackiej oraz obszarami północnopontyjskimi. Ze względu na trudno dostępne położenie stanowisko to jest uważane za pozostałości refugium. Okres jego użytkowania pokrywa się z fazami C₃/D-D₃ chronologii względnej, a więc przypada na lata około 375-480 po Chr.

MP

Literatura: B. Muzolf, Późnorzymska osada kultury przeworskiej w miejscowości Podzamcze, gmina Ogrodzieniec, woj. katowickie, [w:] J. Gurba, A. Kokowski (red.), Kultura przeworska, t. I, Lublin 1994a, s. 281-291; B. Muzolf, Wielokulturowy zespół archeologiczny na Górze Birów w Podzamczu, gm. Ogrodzieniec, woj. katowickie, Łódzkie Sprawozdania Archeologiczne, t. 1, 1994b, s. 131-147; M. Mączyńska, Schyłkowa faza kultury przeworskiej, [w:] A. Kokowski (red.), Kultura przeworska, t. IV, Lublin 1998, s. 25-53.

• pełna rozdzielczość

  Fot. 1. Góra Birów – wybór zabytków: 1-4 – elementy pasów; 5-6 – fibule brązowe; 7 – szpila brązowa; 8 – zawieszka brązowa; 9-10 – okucia dolnych części pochew miecza (B. Muzolf 1994a; 1994b).