Okres Wędrówek Ludów
w dorzeczu Odry i Wisły

Jesteś tutaj: Strona główna / Thesaurus / Stanowiska / Jakuszowice

Jakuszowice

Jakuszowice, pow. kazimierski, woj. świętokrzyskie, w 1911 r. podczas kopania piasku na lewobrzeżnej terasie Nidzicy, na głęb. ok. 6 m odkryto grób szkieletowy z bogatym wyposażeniem (części stroju, broń, elementy rzędu końskiego - fot. 1-2.) oraz niespalone szczątki konia (brak szczegółowych danych dotyczących kontekstu). Niektóre przedmioty znalazcy rozdzielili między siebie; z uwagi na zainteresowanie władz rosyjskich (J. znajdowały się w zaborze rosyjskim) zabytki przemycono do Krakowa, gdzie zakupiło je Muzeum Narodowe (od 1938 r. znajdują się w Muzeum Archeologicznym w Krakowie). Ekspertyza J. Talko-Hryncewicza wskazywała, iż "indywiduum nie było zbyt silnie rozwinięte, być może płci męskiej, w wieku młodym" (weryfikacja niemożliwa: materiał kostny zaginął). Zachowane części inwentarza grobowego obejmowały: miecz dwusieczny z krzyżowym jelcem sztabkowatym (spatha typu azjatyckiego) wraz z pochwą (zachowany sr.-brąz. trzewik typu Gundremmingen i ozdobne blaszki złote) i bursztynowym paciorem mieczowym (ew. głowicą rękojeści), zaopatrzonym w aplikację ze złotej blaszki i almandynu; elementy rzędu końskiego: wędzidło żel. ze sr. pierścieniami i sr., pozł. skuwkami zdobionymi →ornamentyką stempelkową, 2 sr.-brąz., pozł. rozdzielacze krzyżowate rzemieni ogłowia, zapewne także peltakształtna zawieszka sr., pozłacana, zdobiona niello oraz odciskami stempelków i niektóre ze sprzączek i aplikacji; 3 zł. sprzączki zdobione w →stylu polichromicznym ; 4 sr. sprzączki z →dekoracją stempelkową  (z czego 3 pozł.); sr. sprzączka pętlicowa; sr., pozł. okucie końca pasa typu Madyda-Legutko 13.1 ze zdobieniem stempelkowym; 2 zł. okucia końca pasa typu Madyda-Legutko 14, inkrustowane almandynami; 2 lunule zł. dekorowane w →stylu polichromicznym ; trójkątna aplikacja z blaszki zł.; 11 cienkich, tłoczonych blaszek zł., zidentyfikowanych przez Gy. László jako okładziny symbolicznego łuku refleksyjnego (wyznacznik władzy sprawowanej z nominacji →huńskiej ; na niefunkcjonalność łuku wskazują szczegóły techniczne oraz niewielkie rozmiary, tj. rozpiętość ramion 80 cm, przy niemal dwukrotnie większych rozmiarach broni huńskiej); nóż żel. w drewn. pochwie; fragment siwego naczynia glinianego (wykonanego na kole?). Chronologia: faza D2 (najpóźniej początek lat trzydziestych V w.). W inwentarzu wskazać można cechy →kultury huńskiej  (zabytki w →stylu polichromicznym , w tym symboliczny łuk, sprzączka pętlicowa, ew. brak fibul) oraz charakterystyczne dla horyzontu Sösdala-Untersiebenbrunn (→ornamentyka stempelkowa). Zespół interpretuje się przeważnie jako pochówek przedstawiciela elit ludności kultury przeworskiej, o pozycji ugruntowanej dzięki kontaktom z Hunami. Na pobliskiej, uznawanej za ważne centrum kulturowe, osadzie →kultury przeworskiej  (J., stan. 2) potwierdzono horyzont zasiedlenia z wczesnego →OWL , nie odnaleziono jednak dotąd dowodów kontaktów ze środowiskiem →huńskim .

BK

Literatura: J. Żurowski, IV. sprawozdanie Urzędu Konserwatorskiego na okręg krakowski, "Wiadomości Archeologiczne" VI, 1921, s. 169-180; Gy. László, The Significance of the Hun Golden Bow, Acta Archaeologica Academiae Scientiarum Hungaricae I, 1951, s. 92-96, tabl. XVIII–XIX, XXI; S. Nosek, Tombe d’homme, à inhumation, Jakuszowice distr. de Pińczów, dép. de Kielce, Inventaria Archaeologica Pologne II, 1959, tabl. 15; K. Godłowski, Das „Fürstengrab” des 5. Jhs. und der „Fürstensitz” in Jakuszowice in Südpolen, [w:]: F. Vallet, M. Kazanski (red.), La noblesse romaine et les chefs Barbares du IIIe au VIIe siécle, Paris 1995, s. 155-179; P. Kaczanowski, J. Rodzińska-Nowak, Hunowie na ziemiach polskich. Próba podsumowania problematyki, [w:] Peregrinationes archaeologicae in Asia et Europa Joanni Chochorowski dedicatae, Kraków 2012, s. 371-373; A. Bursche, J. Kowalski (red.), Barbarzyńskie Tsunami - Okres Wędrówek Ludów w dorzeczu Odry i Wisły, Warszawa-Szczecin, 2017.