Janków Drugi

Janków Drugi, miejscowość w gm. Blizanów, pow. kaliski, znana w literaturze archeologicznej także pod nazwami Oszczywilk i Piłat, położona około 15 km na płn.-zach. od Kalisza na prawym brzegu rzeki Prosny. Na terenie J. znajduje się stanowisko wielokulturowe (stanowisko 1, AZP 63-37/10), stanowiące w istocie zespół stanowisk, obfitujący w znaleziska z różnych epok. Położone jest ono na krawędzi i łagodnym stoku piaszczystej krawędzi pradoliny Prosny, w sąsiedztwie bezimiennego strumienia. Stanowisko odkryte zostało w 1924 r. przez Józefa Kostrzewskiego, który znalazł na powierzchni ceramikę z okresu przedrzymskiego, rzymskiego i średniowiecza. W latach trzydziestych XX w. Rudolf Jamka, na podstawie znalezisk pozyskanych w trakcie penetracji powierzchniowej terenu, sformułował hipotezę o istnieniu na jego terenie cmentarzyska lub osady kultury pól popielnicowych oraz nekropoli z okresu wpływów rzymskich. Badania wykopaliskowe przeprowadził tam jako pierwszy Jan Fitzke w 1934 r., odkrywając kilka jam osadowych, a także groby ludności łużyckiej i trzy pochówki szkieletowe z →OWL . Zbadań pochodziły również fragmenty naczyń kultury przeworskiej z okresu przedrzymskiego. Kolejne prace na stanowisku przeprowadził w 1950 r. Lech Leciejewicz z Muzeum Archeologicznego w Poznaniu odkrywając głównie obiekty kultury łużyckiej. W 2007 r. na stanowisku znalezione zostały pierwsze monety celtyckie, które – jak później stwierdzono – wybijane były w miejscowej mennicy. Grób oznaczony przez Fitzkego numerem 1 zawierał słabo zachowane szczątki szkieletu, w tym żuchwę, na podstawie których sformułował on przypuszczenie, że ciało zmarłej(?) ułożone było pierwotnie na prawym boku z twarzą zwrócona ku zachodowi. Powyżej głowy znajdował się dzban gliniany, reprezentujący ceramikę wykonaną na kole – tzw. siwą, dwa przęśliki, a poniżej paciorek szklany z opakowego szkła typu 183 wg M. Mączyńskiej oraz brązowa →fibula płytkowa  z trzema guzkami na główce. Z lewej strony szkieletu spoczywała druga fibula – kuszowatej konstrukcji, reprezentująca typ Ramersdorf wg Schulze-Dörrlamm. Układ zapinek, przy których zachowały się resztki tkaniny, sugeruje, że zmarła odziana była w peplos. Kolejny pochówek, oznaczony jako obiekt nr 6, zawierał lepiej zachowane szczątki zmarłego, złożonego z podkurczonymi nogami, na prawym boku wzdłuż osi płn.-płd., z twarzą skierowana ku zachodowi. Powyżej głowy złożone było ręcznie lepione naczynie gliniane, a poniżej stóp podłużny przedmiot żelazny – prawdopodobnie szydło. Trzeci pochówek (grób nr 8), ułożony był najpewniej tak samo, jak dwa pozostałe – na boku z podkurczonymi nogami. Wyposażenie zmarłej(?) stanowiły: nożyk żelazny, dwie szpile brązowe, pozłacana zapinka tarczowata, dwie brązowe fibule kuszowate, pięć paciorków szklanych oraz przęślik gliniany. Układ fibul sugeruje, że i w tym przypadku zmarła osoba odziana była w peplos. W obrębie jamy grobowej znajdowały się ponadto fragmenty tkaniny (tkanin?) pokryte cienką warstwą drewna (pozostałości trumny?).

Podstawą datowania pochówków jest chronologia fibul z grobu nr 1, która jednak jest różnie postrzegana przez poszczególnych badaczy. J. Werner, który uznał obydwie zapinki za importy naddunajskie, proponował datować grób nr 1 na schyłek V w., zaś M. Schulze-Dörrlamm – na podstawie →zapinki płytkowej – na 2. tercję V w. Zdaniem polskich badaczy, pochówek ten datować należy na 2. poł. V w., ewentualnie czas około roku 500. Pochówki z J. świadczą o przetrwaniu niewielkiej grupy ludności germańskiej na terenie ważnego centrum osadniczego nad środkową Prosną w V w., a może nawet dłużej.

MR

Literatura: A. Karpińska, Nowe nabytki działu przedhistorycznego Muzeum Wielkopolskiego w Poznaniu w latach 1923-1925, Przegląd Archeologiczny, t. III, 1927, z. 3, s. 239 (numery 3 i 5); J. Fitzke, Odkrycie osady z wczesnego okresu rzymskiego i cmentarzyska z okresu wędrówek ludów w Oszczywilku, w pow. Kaliskim, Z otchłani wieków, R. IX, 1934, nr 2, s. 21-38; L. Leciejewicz, Sprawozdanie z badań, maszynopis w Archiwum Muzeum Archeologicznego w Poznaniu; J. Werner, Das Grab von München-Ramersdorfund die Zeitstellung der Niemberger Fibeln, Jahresschr., Mitteldt. Vorgesch. 35, 1951, s. 144-148; A. Abramowicz, K. Dąbrowski, K. Jażdżewski, S. Nosek, Périod des Migrations des Peuples, Inventaria Arch. Pologne, fasc. 2, Łódź 1959, tabl. 14; M. Rudnicki, S. Miłek, L. Ziąbka, A. Kędzierski, Mennica celtycka pod Kaliszem, Wiadomości Numizmatyczne LIII, 2009, z. 2, s. 103-145; V. Hilberg, Masurische Bügelfibeln. Studienzu den Fernbeziehungen der völkerwanderungszeitlichen Brandgräberfelder von Daumen und Kellaren. Daumen und Kellaren – Tumiany i Kielary 2, Schriften des Archäologischen Landesmuseums 9, Neumünster 2009, s. 130-135; A. Bursche, J. Kowalski (red.), Barbarzyńskie Tsunami - Okres Wędrówek Ludów w dorzeczu Odry i Wisły, Warszawa-Szczecin 2017.