Łubiana

Łubiana, pow. kościerski, woj. pomorskie, skarb przedmiotów br. w misie E 99/100, odkryty w 1986 r. na polu ornym nad rzeczką Graniczną. Misa przykryta była 27 żel. grotami włóczni. Waga skarbu wynosiła 19 kg, w tym przedmiotów br. 14 kg. (fot. 1.). Znalezisko w całości zostało przekazane do Muzeum Archeologicznego w Gdańsku. Spośród przedmiotów br. najliczniejsze są fragmenty naczyń i zapinki grup A II – A. VII. Dalsze przedmioty br. to szpile i igły, nity, fragmenty imaczy, okucia, natomiast części pasa i ozdoby były stosunkowo nieliczne. Wśród najpóźniejszych typów zapinek znajdowały się niegotowe lub nieudane wyroby, co dowodzi, że był to depozyt odlewnika, który zajmował się wyrobem przedmiotów z posiadanego surowca, złożonego w większości z przedmiotów o dużo wcześniejszej metryce. Najwcześniejsze formy datowane są na koniec I w. przed Chr., najpóźniejsze na początek V w. (faza D₁ →OWL ), najliczniejsze przedmioty pochodzą z drugiej połowy II i początku III w. Tak wielkie nagromadzenie przedmiotów o różnej metryce wskazuje, że pochodziły one z obrabowanych grobów, zarówno szkieletowych, jak i ciałopalnych, gdyż wiele z nich jest nadtopionych i zdeformowanych. Także groty włóczni pokryte były patyną ogniową. Ich obecność w skarbie i ułożenie na całej jego zawartości mogły mieć funkcję ochronną przed znalezieniem skarbu przez niepowołaną osobę.

Analiza form przedmiotów, zwłaszcza zapinek, wykazała, że są wśród nich typy charakterystyczne dla →kultury wielbarskiej  i →przeworskiej , pojedyncze pochodzą z →kręgu zachodniobałtyjskiego. To pozwoliło na ustalenie prawdopodobnego obszaru rabowania cmentarzysk (wg wszelkiego prawdopodobieństwa obrabowanych zostało co najmniej kilka większych nekropoli), znajdującego się w północnej Wielkopolsce, w strefie bezpośredniego kontaktu kultur wielbarskiej i przeworskiej. Za tym obszarem przemawia też brak wśród typów zapinek form pochodzących ze wschodniej strefy kultury przeworskiej, co pozwala wyeliminować Mazowsze.

Prawdopodobną datą zakopania depozytu jest 420/430 r., okres, w którym na Pomorzu zanikają najpóźniejsze zespoły kultury wielbarskiej. Porównywalnym, choć o wiele mniejszym depozytem jest tzw. „skarb” odlewnika z →Fromborka, pow. braniewski.

MM

Literatura: M. Mączyńska, Der frühvölkerwanderungszeitliche Hortfund aus Łubiana, Kreis Kościerzyna (Pommern), Bericht der Römisch-Germanischen Kommission 90, 2009 (2011), s. 7-482. 

• pełna rozdzielczość

  Fot. 1. Część skarbu z Łubianej (Fot. J. Strobin).