Okres Wędrówek Ludów
w dorzeczu Odry i Wisły

Jesteś tutaj: Strona główna / Thesaurus / Stanowiska / Piwonice

Piwonice

Piwonice (inaczej: Kalisz-Piwonice), dzielnica w południowej części Kalisza, na lewym brzegu rzeki Prosny. Nazwa Piwonic jest od dawna dobrze znana archeologom dzięki odkryciom bogatych pozostałości osadnictwa pradziejowego – osad i nekropoli o różnej chronologii i przynależności kulturowej począwszy od neolitu przez epokę brązu, wczesną epokę żelaza, okres przedrzymski i rzymski, aż po wczesne średniowiecze. Na terenie Piwonic odsłonięto pozostałości osad →kultury przeworskiej z okresu przedrzymskiego, okresu wpływów rzymskich oraz →OWL, z którymi prawdopodobnie związane było cmentarzysko usytuowane w niewielkiej odległości na północ. Motorem badań archeologicznych na terenie Piwonic był Krzysztof Dąbrowski. W latach 1955-1957 niewielkie wykopaliska przeprowadzone zostały na stanowisku nr 3. Znacznie większy rozmach miały jednak prace prowadzone w latach 1952-1967 na osadzie oddalonej o około 500 m na południowy-zachód oznaczonej jako stanowisko 1. Owocem badań archeologicznych obydwu stanowisk były głównie materiały kultury przeworskiej, w tym co najmniej 33 obiekty (8 określonych jako „budynki”) zaliczone do I fazy osadniczej datowanej na I w. przed Chr. – I w. po Chr. Na szczególną uwagę zasługuje znalezisko opisane jako „budynek 4 i 20”– początkowo traktowane jako pozostałość jednej budowli z dwoma poziomami użytkowymi oznaczonymi numerami 4a/53 i 4b/53. Była to półziemianka z fazy A3, w którą wkopany został obiekt z →OWL. Z jego użytkowaniem wiązać należy, między innymi, brązową skuwkę sprzączki typu Strzegocice–Tiszaladány–Kercz (fot. 1.). Najbliższą analogię dla zabytku z Piwonic stanowi znalezisko z Pyszkowa, pow. sieradzki, datowane na fazę D2, ale tego typu skuwki są rozpowszechnione w wielu rejonach Europy. Ich największe zagęszczenie zarejestrowano na terenie dzisiejszych Węgier, co stało się podstawą przypuszczenia, że sprzączki z tego rodzaju skuwkami wywodzą się z kultur koczowniczych. W przypadku Piwonic ze sprzączki pasa zachowała się jedynie górna część skuwki, zdobiona ornamentem stempelkowym w →stylu Sösdala/Untersiebenbrunn (faza D2/D2a wg J. Tejrala i V. Bierbrauera). Omawiane znalezisko dowodzi, że osada w Piwonicach zamieszkiwana była przez ludność germańską jeszcze w 1. poł. V w., a może dłużej. Nie jest bowiem jasne, jak datować należy inne znalezisko z omawianej osady – szklany puchar (fot. 2) na nóżce o barwie żółtobrązowej, zdobiony plastycznym ornamentem w formie czterech dużych owali. Zabytek po wyeksplorowaniu uległ zniszczeniu na skutek procesów korozyjnych, których nie powstrzymały zabiegi konserwatorskie. Najlepszą analogią do pucharu z Piwonic jest egzemplarz pochodzący z Kosina koło Beregowa na Ukrainie Zakarpackiej. J. Werner określił ten typ naczyń mianem Tu–Piwonice i proponował umieszczać czas ich produkcji w ostatnich dziesięcioleciach pierwszej połowy i początkach drugiej połowy V stulecia. Podobnie datował je wówczas G. Rau. W pracy z 2008 r. badacz ten zmienił datowanie pucharów typu Tu–Piwonice na koniec V w. – około 500 r. Oprócz zabytku z Piwonic i Tu w Norwegii do tego typu zaliczył także puchary z Vorning na Jutlandii oraz Žuráň w Czechach. S. Żółkowski sądził, że warsztaty produkujące omawiane puchary działały na terenach bałkańskich prowincji Imperium, podobnie jak G. Rau, który na podstawie cech stylistycznych typowych dla sztuki greckiej doszukiwał się ich na południowym wschodzie.

MR

Literatura: S. Krukowski, Cmentarz w Piwonicach (pow. kaliski), Światowit, t. XI, 1913, s. 43-50, tabl. III-V; K. Dąbrowski, Osadnictwo z okresów późnolateńskiego i rzymskiego na stanowisku 1 w Piwonicach, pow. Kalisz, Materiały Starożytne, t. IV, 1958, s. 11-23; K. Dąbrowski, R. Kozłowska, Dwie osady z okresów późnolateńskiego i rzymskiego we wsi Piwonice, pow. Kalisz, Materiały Starożytne, t. V, 1959, s. 318-327; K. Dąbrowski, Osada z okresów późnolateńskiego i rzymskiego we wsi Piwonice, pow. Kalisz, Wiadomości Archeologiczne, t. XXXV, z. 3, 1970, s. 347-392; M. Mączyńska, Schyłkowa faza kultury przeworskiej, (w:) Kultura Przeworska, t. 4, Lublin 1998, s. 25-53.