Wędrówek Ludów Okres

Okres Wędrówek Ludów, za historyczny OWL uważany jest V w., określany także w językach francuskim, angielskim i rosyjskim jako okres wielkich wędrówek. Ten przełomowy okres w dziejach Europy rozpoczyna się jednak z chwilą najazdu →Hunów  na wschodnią Europę w 375 r. Wtedy jeszcze na większości →barbarzyńskich obszarów Europy, zwłaszcza środkowej, trwają nienaruszone struktury okresu wpływów rzymskich. Z drugiej strony, OWL wykracza daleko poza V w., gdyż ostatnia z wielkich migracji europejskich, →Langobardów  z Panonii do Italii, miała miejsce dopiero w 568 r.

Migracje ludów barbarzyńskich (mapa 1), →germańskich  i azjatyckich nomadów, →Hunów  i Alanów i ich napór na prowincje imperium rzymskiego spowodowały załamanie się systemu obronnego i gospodarczego cesarstwa zachodniorzymskiego. Wyniszczane nieustannymi najazdami prowincje, zwłaszcza naddunajskie, nie były w stanie utrzymać swego dotychczasowego statusu ekonomicznego. Już w 275 r. za panowania Aureliana opuszczona została Dacja, a w w 410 r. cała Pannonia i wschodnia część Noricum została wydana plemionom →germańskim . Jeszcze wcześniej, bo już w 259/260 r., na skutek najazdu Alamanów, stracone zostały na ich rzecz ziemie pomiędzy środkowym Renem a górnym Dunajem, tzw. ager decumates. Proces ten nie był więc gwałtowny, przybrał jednak na sile po najeździe →Hunów  . Niektórzy historycy są zdania, że nie należy przeceniać roli najazdów barbarzyńskich jako głównej przyczyny upadku cesarstwa zachodniorzymskiego, ale relacje autorów starożytnych pełne są opisów najazdów, w czasie których Rzymianie tracili swe majątki i nagle zmuszeni byli do gwałtownego obniżenia statusu społecznego. Sądzić więc trzeba, że istotną przyczyną upadku cesarstwa zachodniego były owe najazdy i związane z nimi głód i zniszczenia.

W V w. na północ od Dunaju i nawet na zachód od Renu pojawiają się bardzo bogate pochówki i skarby, należące do barbarzyńców, pełne zł. przedmiotów i monet. Są to świadectwa trybutów, które →Germanie  i →Hunowie  pobierali jako ekwiwalent za ich służbę jako sprzymierzeńców w armii rzymskiej albo też za zapewnienie zaprzestania najazdów. Bardzo istotna jest także postępująca barbaryzacja armii rzymskiej, w której do najwyższych godności dochodzili germańscy wodzowie. Klasycznym przykładem jest Stylichon, pół-Wandal i pół-Rzymianin, teść cesarza Honoriusza, zamordowany w 408 r., który był ostatnim dowódcą obu armii rzymskich – wschodniej i zachodniej.

Z drugiej strony, wdzierający się w granice cesarstwa →barbarzyńcy , na ogół bardzo szybko ulegali procesowi romanizacji, przyswajając sobie język, zwyczaje pogrzebowe i zmieniając swój strój. Proces ten najlepiej widoczny jest w toledańskim państwie →Wizygotów  i w afrykańskim państwie →Wandalów. Generacja, która przywędrowała na nowe ziemie, zachowywała jeszcze charakterystyczny dla swego ludu strój, ale już kolejne stopniowo ulegały rzymskim zwyczajom. Panującym językiem barbarzyńców stała się lingua franca, zwulgaryzowana łacina, tak jak dziś językiem całego świata jest uproszczony angielski.

Archeologia V w. wypracowała system chronologiczny, opierający się na znaleziskach zmad środkowego i dolnego Dunaju. OWL oznaczony jest jako faza D, wedlug periodyzacji Otto Tischlera z końca XIX w. Owa faza D została podzielona przez J. Tejrala i V. Bierbrauera na kilka stadiów. Tu przyjmujemy podział J. Tejrala, jako ten, który najbardziej odpowiada sytuacji na ziemiach polskich w OWL. Mamy więc następujące stadia:

D₁ – 360/370 – 400/410

D₂ – 380/400 – 440/450 (horyzont →Untersiebenbrunn )

D₂/D₃ – 430/440 – 470/480

D₃ – 450/480/490

D₃/E (stadium wczesnomerowińskie) – 470 – 500/510

MM

Literatura: O. Tischler, Ostpreussische Gräberfelder III, Königsberg 1879; J. Tejral, Zur Chronologie der frühen Völkerwanderungszeit im mittleren Donauraum, Archaeologia Austriaca 72, 1988, s. 223-304; V. Bierbrauer, Das Frauengrab von Castelbolognese in der Romagna (Italien). Zur chronologischen, ethnischen und historischen Auswertbarkeit des ostgermanischen Fundstoffs des 5. Jahrhunderts in Südosteuropa und Italien, Jahrbuch des Römisch-Germanischen Zentralmuseums Mainz 38, 1995, s. 541-592; J. Tejral, Neue Aspekte der frühvölkerwanderungszeitlichen Chronologie im Mitteldonauraum [w:] J. Tejral, H. Friesinger, M. Kazanski (red.), Neue Beiträge zur Erforschung der Spätantike im mittleren Donauraum, Spisy Arheologického Ústavu AV ČR Brno 8, Brno 1997, s. 321-392; M. Wilczyński, Germanie w sluźbie zachodniorzymskiej w V w. n. e. Studium historyczno-prosopograficzne, Kraków 2001; W. Pohl, Die Völkerwanderung. Eroberung und Integration, Stuttgart 2002; P. Heather, The Fall of Roman Empire: A New History, London 2005; P. Heather, Upadek csarstwa rzymskiego, Poznań 2006; P. Heather, Imperia i barbarzyńcy. Migracje i narodziny Europy, Poznań 2010; M. Mączyńska, Światło z popiołu. Wędrwówki ludów w Europie w IV i V w., Warszawa 2013.

• pełna rozdzielczość

  Mapa 1. Wędrówki plemion barbarzyńskich w końcu IV i V w. (Opr. M. Mączyńska i M. Levada).