Okres Wędrówek Ludów
w dorzeczu Odry i Wisły

Jesteś tutaj: Strona główna / Thesaurus / Zabytki / Solid

Solid

Solid (łac. solidus), zł. moneta wprowadzona przez cesarza Konstantyna I (fot. 1-2.) jako element nowej polityki fiskalnej około roku 308-309 (najpóźniej w 312 r.) w miejsce bitego dotychczas aureusa. Z powodu postępującej dewaluacji aureusa w trakcie trwającego w III w. kryzysu ekonomicznego, zwłaszcza w postaci spadku jego wagi, nominał ten przestał budzić zaufanie jako monety pełnowartościowej. Początkowo nowy nominał nosił nazwę aureus solidus, która oznaczała „godną zaufania, stabilną monetę złotą”, szybko jednak zaczęto używać nazwy skróconej – solidus. Pierwsze s. wybite zostały w mennicy w Trewirze (Augusta Treverorum, fot. 2.) wg stopy 1/72 funta rzymskiego, toteż waga poszczególnych egzemplarzy wynosiła ok. 4,55 g. W pierwszych latach emisji nowego nominału jego wartość bywała też oznaczana bezpośrednio na monecie symbolem LXXII.

Początkowo s. nie był nominałem powszechnym w całym Cesarstwie – na terenach objętych władzą Licyniusza, do końca jego panowania, były bite aureusy – jednak popularność s. szybko objęła zasięgiem również pozostałe części Imperium. Wybijany był on praktycznie we wszystkich mennicach cesarskich, najwcześniej w Trewirze (obecnie Trier, fot. 2.). Oznaczenia mennic a także poszczególnych oficyn umieszczane były na rewersach monet w odcinku, a czasem również w polu.

Najpopularniejszą frakcją s. były →tremisy  bądź triensy (1/3 s.), wybijane były wówczas również semisy (1/2 s.). Okazjonalnie, z reguły z okazji rocznic panowania czy odniesionych zwycięstw, emitowano wielokrotności s. (poczynając od 1,5 s.), określane jako multipla lub medaliony, które jednak nie były przeznaczone do obiegu.

S. bity był w niezmienionej postaci (jednolita relacja do funta i wysoka jakość kruszcu) aż do XI w. Po upadku Cesarstwa Zachodniego jego emisję kontynuowano w Bizancjum (fot. 3.), gdzie stał się podstawowym nominałem kruszcowym, odpowiadającym 24 silikwom. Od okresu panowania Justyniana I do Konstansa IV wybijano również tzw. lżejsze s., o wadze 4,48 g, odpowiadającego 20-23 silikwom. Od VIII w. s. nazywany był nomisma (gr. nomizein – zaufany, wiarygodny).

Po upadku Cesarstwa Zachodniego bicie s. kontynuowali również władcy germańscy (m.in. → Ostrogoci - fot. 4.), w państwach powstałych na jego gruzach.

Pierwsze s. zaczęły napływać do →Barbaricum już w IV w., najprawdopodobniej z kierunku zachodniego. Duża koncentracja znalezisk s. z V i VI w. pochodzących zapewne z terenów →ostrogockich występuje w basenie Morza Bałtyckiego. Ich napływ na Pomorze rozpoczął się w połowie V w. i gwałtownie urwał w początkach VI stulecia, co spowodowane było prawdopodobnie pojawieniem się →plemion słowiańskich. Depozyty z s.: →Trąbki Małe , →Frombork →Młoteczno, → Karlino ,→Gudme , Karsibór (fot. 5.)

Od słowa s. pochodzi kilka dziś użytkowanych słów, m.in. solidny (jako godny zaufania, pewny), żołd (niem. Sold) czy żołnież (ang. soldier, niem. i ros. Soldat).

AZ                                                                                                                                                      

Literatura: M. R-Alföldi, Constantinische Goldprägung: Untersuchungen zu ihrer Bedeutung für Kaiserpolitik und Hofkunst, Bonn 1963; J. M. Fagerlie, Late Roman and Byzantine Solidi found in Sweden and Denmark, Nowy Jork 1967; M. R-Alföldi, Antike Numismatik, Mainz a. Rhein 1978, s. 158, 198; J. Iluk, Ekonomiczne i polityczne aspekty cyrkulacji złota w późnym Cesarstwie Rzymskim, Zeszyty Naukowe. Rozprawy i monografie, t. 110, Gdańsk 1988; R. Ciołek, Znaleziska solidów na Pomorzu, Wiadomości Numizmatyczne XLVII, 2003, s. 163-180; Solid, [w:] H. Beck (red.) Reallexikon der Germanischen Altertumskunde, t. 29, Berlin 2005, s. 229-230 (S. Krmnicek).